Interview Hans Bruyninckx

Hoe komt dat?
“Er is hier geen sterke traditie van evidence based policy making en de cijfers tonen ook aan dat we daar slecht in zijn. Politici zouden de wetenschap veel meer moeten gebruiken in hun beleid. Nu omringen ministers zich in hun kabinet met mensen die de kennis maar moeten zien te beheersen, in plaats van rechtstreeks contacten te leggen met kennisinstellingen en onderzoekers. Het maakt ook dat kennis te veel door een ideologische bril bekeken wordt. In Nederland is dat helemaal anders: daar zijn de kabinetten veel kleiner, maar is er meer rechtstreeks contact tussen experten en ministers. Dat moeten we ook nastreven. Bovendien heeft evidence informed beleid het potentieel om politieke partijen te verenigen, fragmentatie te verminderen en samenwerking te bevorderen omdat men minstens vertrekt van een gedeelde kennisbasis.”

Er is te veel versnippering?
“Ja, op verschillende niveaus. Kijk naar Denemarken: er wonen maar zo’n zes miljoen mensen en toch telt het land een aantal zeer grote bedrijven. Denk aan Novo Nordisk, Velux, Rockwool en Maersk. Dat zijn leiders in hun domein. En zo zijn er nog een dozijn andere, minder bekende, voorbeelden. En in Kopenhagen is er een business school die gericht is op het opleiden van de leiders voor een duurzame toekomst. Dat is er niet zomaar gekomen, dat komt door duidelijke langetermijnbeleidskeuzes en investeringen in die domeinen. Dat ontbreekt bij ons.”

Is het Vlaams innovatiebeleid dan niet goed genoeg?
“Ik denk dat het kompas op lange termijn geen naald heeft. Als het maar investeringen en groei oplevert is het prima. Maar welke richting willen we uit? Als we naast elkaar werken, daalt de efficiëntie van de overheidsinvestering in innovatie. Maar er schuilt nog een ander gevaar: als je niet echt een langetermijnvisie hebt, gaan de middelen voor onderzoek, innovatie en de doorstroming van die informatie niet de meest noodzakelijke kant uit. Daardoor weet je niet goed wat de doelstellingen zijn, laat staan dat je die kunt meten. Want dat moet de volgende stap zijn van een richting kiezen: de resultaten meten en streng zijn voor de projecten die onvoldoende resultaten boeken.”

Meer focus leggen is de boodschap.
“Ik zeg daarmee niets revolutionairs. Er zijn goede voorbeelden van landen, vaak kleine landen, die het anders doen. Denemarken, Zweden en Finland,... die hebben allemaal een goede kennisinfrastructuur en goede universiteiten, maar dat zijn ook niet de Oxfords en Harvards van de wereld. Het grote verschil met ons land is dat hun langetermijnvisie wel gekoppeld is aan een strategische visie en dat zij efficiënte ‘investeringsoverheden’ hebben die streven naar sociaal-economische resultaten en naar duurzaamheid. Dat is pragmatisch, mercantilistisch (gericht op export, n.v.d.r.) en heeft een multiplicatoreffect: zij nemen de lead in die ambitieuze, innovatieve toekomst die gericht is op duurzaamheid.”

U noemt duurzaamheid als kern van dat beleid. Is Vlaanderen op dat vlak niet ambitieus genoeg?
“De Vlaamse ambities voor klimaat, mobiliteit en energie zijn niet erg hoog. Vlaanderen is een van de regio’s binnen Europa die de ambities wat wil milderen met het excuus dat het ‘haalbaar en betaalbaar’ moet zijn. Ook daar is er te weinig langetermijnvisie: de risicoanalyse van niets doen wordt hier veel te weinig in rekening gebracht. De risico’s voor de toekomst zijn gigantisch en de kosten van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies groot. Maar ik heb de indruk dat dat niet sturend is voor ons innovatiebeleid. We moeten ons voedsel-, energie- en mobiliteitssysteem fundamenteel heruitvinden om future proof te zijn. Vlaanderen telt uitstekende onderzoekers en heel goede start-ups die daarmee bezig zijn, maar we missen duidelijke ambities op beleidsvlak om een bepaalde richting uit te gaan. Zo boek je te weinig resultaten.”

Wat stelt u dan voor aan de beleidsmakers?
“Sla een duidelijke richting in met ambitieuze en science based targets en een gecoördineerd beleid. Daarom zou innovatie ook op het hoogste niveau van een regering gedragen moeten worden. Innovatie zit in alle beleidsdomeinen, maar dat dringt niet voldoende door. Innovatie zou bijvoorbeeld niet iets mogen zijn dat ieder nieuw regeerakkoord ter discussie komt om alweer een andere richting in te slaan.”

Mag een nieuwe regering dan geen nieuw beleid voeren?
“Een nieuw beleid mag zeker accenten leggen, maar we hebben nood aan een langetermijnvisie over regeringen heen. Er ligt veel kennis, er is al veel onderzoek gedaan naar wat de grote maatschappelijke problemen zijn en wat de weg naar oplossingen is. Binnen die kennisbasis kan je nog keuzes maken, die meer ideologisch gekleurd zijn. Maar de kennisbasis ontkennen, negeren of telkens opnieuw ter discussie zetten, heeft geen zin. Politici moeten samen onderzoek en innovatie over fundamentele duurzaamheidstransities vooropstellen.”

Zijn er concrete uitdagingen die ze meteen kunnen aanpakken?
“Budget is een van de grote struikelblokken. Van de doelstelling van drie procent van het bruto binnenlands product dat naar onderzoek en ontwikkeling (O&O, n.v.d.r.) moet gaan, komt maar 0,82 procent van de overheid. Eigenlijk zou de overheid minstens één procent moeten bijdragen, dat bestendigen is al een goed begin. Maar ook de taalwetgeving is een obstakel om excellentie na te streven. Niet alleen omdat het internationaal toptalent afschrikt om aan onze universiteiten te komen werken, maar ook omdat het niet meer van deze tijd is om alle richtingen zowel in het Nederlands als in het Engels te organiseren. Voor bacheloropleiding begrijp ik dat zeer goed, maar voor advanced masters zou Engels toch perfect de enige voertaal kunnen zijn.”

Laten we nog te veel potentieel liggen?
“Absoluut. We moeten niet gewoon ‘goed’ zijn, we moeten streven naar excellentie. Op sommige vlakken bereiken we die excellentie niet. We zijn een kleine regio, maar we hebben veel kennis. Met meer gecoördineerde sturing en een groter budget, kunnen we veel verder komen.”