Advies 91: Onderzoek op wereldniveau – Kansen voor toptalent

Viceminister-president Fientje Moerman vraagt de Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid om advies bij het 'Brain Gain' Odysseus - initiatief dat is gericht op het terughalen van gereputeerde Vlaamse onderzoekers die in het buitenland werken, of het aantrekken van excellente buitenlandse onderzoekers. De VRWB splitst zijn advies in twee delen: in deel I wordt ingegaan op de specifieke adviesvraag van de minister, in deel II wordt een ruimer opgevat concept van de VRWB voorgesteld. Dit is te zien als een globaal plan, waarin het Odysseus-initiatief perfect past, en waar naast voorstellen voor persoonsgebonden mandaten ook aanbevelingen opgenomen zijn voor een grotere ondersteuning van toponderzoeksprojecten en voor de uitbouw van wetenschappelijke apparatuur, een sleutelelement voor de aantrekkingskracht van Vlaanderen als vestigingsplaats voor onderzoekers en bedrijven. De VRWB onderschrijft het Odysseusinitiatief, en het bijzonder het voorzien in een ruime startfinanciering gedurende een periode van minimum vijf jaar. De Raad bepleit wel om deze belangrijke financiering flexibel toe te passen en eerder een brede vork te hanteren, zodat universiteiten hun excellentiebeleid gediversifieerd kunnen invullen. Bovendien zou, parallel aan het mechanisme om toponderzoekers naar Vlaanderen (Odysseus cat. I) terug te halen of aan te trekken, er ook een systeem moeten worden ontwikkeld om het in Vlaanderen aanwezige toptalent te behouden en optimaal te laten renderen. Via de bestaande kanalen (via FWO of bij voorkeur BOF) moet de absolute top van onderzoekers in Vlaanderen dezelfde kansen krijgen om hun excellentie beloond te zien met ruimere kredieten om de eigen onderzoeksgroep te versterken. De middelen voor de bestaande kanalen moeten in deze context uiteraard in verhouding versterkt worden. Wat de onderzoekers van Odysseus cat. II betreft, is het evenzo lovenswaardig om aan postdocs met groot potentieel, die wetenschappelijk actief zijn in het buitenland, aantrekkelijke voorwaarden in Vlaanderen aan te bieden zowel op het vlak van mandaat als van onderzoeksmiddelen, zodat zij hier hun wetenschappelijke loopbaan verder internationaal kunnen uitbouwen. Maar ook hier zou via een parallelle actie aan potentieel toptalent in Vlaanderen dezelfde kansen moeten worden geboden. De VRWB is van mening dat dit kan georganiseerd worden via het FWO voor alle excellente postdoconderzoekers, Vlaams of niet, in het buitenland verblijvend of niet. De Raad treedt om pragmatische redenen het voorstel bij om een verdeelsleutel in te voeren, maar wijst op een aantal knelpunten, vooral voor de kleine instellingen. Om hieraan tegemoet te komen stelt de VRWB een gemengd systeem voor (80% versleuteld, 20% in competitie) en pleit voor de mogelijkheid dat instellingen de hen toegewezen middelen samen leggen.