Interview Lieven Danneels

Innovatie moet op het allerhoogste niveau worden behartigd, want het zit nu eenmaal op alle niveaus. “Het is strategisch van groot belang dat innovatie de topprioriteit is. Innovatie zit overal, het raakt alle facetten van onze samenleving en is dus aanwezig in elk beleidsdomein”, legt Lieven Danneels uit. “Innovatie is de motor van alles en moet daarom op het hoogste regeringsniveau zitten.”

Innovatie moet bovendien meer als instrument voor het beleid fungeren. “Als we kijken naar goede voorbeelden uit het buitenland, zien we dat ze daar beleid baseren op de ontwikkelingen in innovatie”, gaat Danneels verder.

Dat zegt ook Hans Bruyninckx, professor Environmental Governance aan de Universiteit Antwerpen en voormalig directeur van het Europees Milieuagentschap: “We hebben bijzonder straffe kenniscentra in ons land, maar we gebruiken die kennis niet genoeg om beslissingen te nemen. Wij kennen geen sterke traditie van evidence based policy making. Politici zouden de wetenschap veel meer moeten gebruiken in hun beleid.”

Lees ook:

Professor Hans Bruyninckx: “Innovatie zit in alle beleidsdomeinen, maar dat dringt niet voldoende door”

Hoe doe je dat? “Alles wat we doen, zouden we moeten aftoetsen aan innovatie. Dan doe je meteen ook de test: zijn we het verleden aan het beschermen of zijn we aan de toekomst aan het werken? Misschien merk je dan wel dat we nu met beleid bezig zijn dat binnen vijf jaar niet meer relevant is omdat de technologie ons dan al heeft ingehaald”, gaat Lieven Danneels verder.

Daarom moeten we innovatie zeer sterk koppelen aan een toekomstvisie. "Ook het innovatiebeleid zelf moeten we innoveren”, vindt Danneels. “Politici moeten verder kijken dan de volgende vier à vijf jaar, want de beslissingen die je nu neemt, werpen misschien pas binnen een paar jaar hun vruchten af. Een duidelijke toekomstvisie gekoppeld aan concrete doelstellingen dringt zich op.”

De innovatietop van de wereld, dat moet onze ambitie zijn. En dat vraagt investeringen van de overheid. Als je naar de cijfers kijkt, lijken we al heel goed bezig: op Europees vlak zijn we met innovatie-investeringen van 3,65 procent van het bbp al koploper. “Het probleem is dat slechts 0,82 procent van de overheid komt, terwijl de norm 1 procent moet zijn. Als de overheid die belofte nakomt, komt dat neer op zo’n 240 miljoen euro budgetverhoging per jaar voor de komende vijf jaar.”

Die is niet alleen nodig om te investeren in de broodnodige onderzoeksinfrastructuur, maar ook om instituten als het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek) te versterken. Christine Durinx, de co-CEO van het VIB, bevestigt: “Het FWO selecteert de beste onderzoeksprojecten. Als zij onvoldoende middelen hebben, wordt veel excellent onderzoek simpelweg nooit gefinancierd”.

Lees ook:

VIB pleit voor stabiele financiering voor innovatie: "Anders halen China en de VS ons in"

Een van de grootste knelpunten in Vlaanderen is het gebrek aan voldoende STEM-talent. “De overheid heeft al verschillende initiatieven genomen, maar we zijn er nog lang niet. Nu komt slechts twintig procent van de mensen die uitstromen uit het hoger onderwijs uit STEM. Dat moet minstens tot dertig procent stijgen”, aldus de VARIO-voorzitter. “Maar ook mensen die al aan de slag zijn, moeten levenslang blijven bijleren.”

Waarom is dat zo belangrijk? “Als je ziet aan welk tempo we aan het innoveren zijn, dan hebben we gewoon veel mensen nodig om alles draaiende te blijven houden. De STEM-uitstroom van het onderwijs moet hoger. Veel hoger”, zegt ook An Steegen, co-CEO van techreus Barco.

Lees ook:

Vlaamse techreus én talentontwikkelaar: Barco zoekt voortdurend nieuwe mensen

Maar zelfs de inspanningen om meer STEM-uitstroom te creëren zullen niet voldoende zijn. We hebben buitenlands talent nodig om ons te helpen, maar er zijn te veel struikelblokken om onze regio aantrekkelijk te maken. “Financieel gezien is het voor STEM-talent niet altijd interessant om in Vlaanderen te werken, omdat ze in het buitenland vaak meer kunnen verdienen. Maar ook de taalwetgeving moet soepeler voor academisch personeel”, vult Lieven Danneels aan.

Hoe kunnen we onze industrie transformeren naar een duurzame innovatie-economie die bijdraagt aan de sociale, ecologische en economische doelstellingen van Vlaanderen?
“Daar hebben we onderzoekers en ondernemers voor nodig. Zij willen altijd oplossingen zoeken voor de problemen die ze zien. Die vrijheid mag je hen nooit afnemen. Integendeel, je moet het stimuleren”, legt Danneels uit.

Maar daar loopt het vaak spaak, vindt Erwin Verstraelen, Vice President Innovation van Port of Antwerp-Bruges: “De overheid moet sneller werken aan een wetgevend kader om de operationele uitrol van nieuwe technologieën mogelijk te maken. Dat geeft rechtszekerheid en zal investeerders aantrekken. Nu komt dat kader er te traag of het is te betuttelend.”

Lees ook:

De haven als innovator: “Technologie verandert razendsnel, de regelgeving moet mee”

“Wetgeving mag in geen geval creativiteit in de weg staan”, gaat Lieven Danneels verder. “Als overheid moet je technologie- en industrieneutraal zijn. Het doel is bijvoorbeeld de CO₂-uitstoot verminderen. Dan moet je als overheid niet opleggen dat de oplossing elektrisch is. De oplossing kan bijvoorbeeld ook waterstof zijn. Laat de creativiteit aan de wetenschap.”